Vogelgriep: vaccinatie helpt, gevaar blijft

Blog: Geert Laugs 1 december

Terwijl ieders aandacht gericht is op corona en het leed en het ongemak die voortkomen uit de pandemie, waart er nog een ander spook door Europa: de vogelgriep die ook dit jaar weer honderdduizenden slachtoffers maakte in onze kippenstallen. Al doet de naam anders vermoeden, deze ziekte kan niet alleen vogels, maar ook mensen treffen. Mogelijk sluimert in de pluimvee-industrie zelfs een pandemie waarbij corona een peulenschilletje zal blijken te zijn.

De overeenkomsten tussen corona- en het vogelgriepvirus zijn moeilijk over het hoofd te zien. In beide gevallen komt het virus oorspronkelijk niet voor in de getroffen groep. Corona is immers afkomstig van vleermuizen en werd via een andere soort overgebracht op mensen op een drukbezochte dieren- en vleesmarkt in Wuhan. Vogelgriep kwam oorspronkelijk al eeuwenlang voor bij wilde vogels in Azië die er goed tegen bestand waren. Door wisselwerking met pluimveebedrijven ontstonden echter gevaarlijkere varianten. Die worden nu door trekvogels in Europa geïntroduceerd en kunnen in de overvolle stallen van de vee-industrie muteren tot een killer-virus dat niet alleen slachtoffers maakt onder de kippen.

Geen waterscheiding

Wie zich, ondanks al deze overeenkomsten, nog steeds geen zorgen maakt over vogelgriep en denkt dat die uitsluitend vogels treft heeft het mis. Er is geen waterscheiding tussen dier en mens als het gaat om besmettelijke ziektes.

Minder dan 20 jaar geleden maakte een gevaarlijke variant van het vogelgriepvirus H7N7 die ontstaan was in de volle stallen van de Nederlandse pluimvee-industrie meer dan 1000 mensen ziek, van wie er een (een dierenarts) overleed.

Nog maar een paar jaar geleden werd in China gewaarschuwd dat een nieuwe zeer dodelijke variant van het vogelgriepvirus H7N9 zou kunnen uitgroeien tot een pandemie. Maar liefst 40% van de met dit virus besmette mensen overleed. Ter vergelijking, ongeveer 1% van de met COVID-19 besmette mensen overlijdt. Omdat dit vogelgriepvirus niet van mens naar mens oversprong kon een vreselijke ramp worden voorkomen. Virologen waarschuwen al jarenlang voor het sluimerend gevaar van muterende vogelgriepvirussen in de overvolle stallen van de vee-industrie waar vaak tienduizenden en soms wel 200.000 dieren dicht op elkaar zitten.

Vaccins helpen

Binnen een jaar na de uitbraak van de coronapandemie werden er razendsnel nieuwe vaccins ontwikkeld. Dit zou ook voor vaccins tegen vogelgriep moeten gebeuren. Vaccinatie kan veel dierenleed en het onnodige vergassen van heel veel, veelal gezonde, dieren voorkomen.

Toch gebeurt dat niet om de exportbelangen van de pluimvee-industrie te beschermen. Het is een schandaal dat economische belangen zwaarder wegen dan het leven en het leed van miljoenen dieren. Vaccinatie is een morele plicht. Dat vaccinatie ook de risico's voor mensen kan beperken laat ik dan nog maar even buiten beschouwing.

Gevaar blijft

Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat vaccinatie het probleem niet bij de wortel aanpakt, maar alleen maar verzacht en de risico's vermindert. Elk jaar kunnen er nieuwe vogelgriepvirussen naar Europa komen. Het virus dat dit jaar rondgaat is een ander dan het virus dat vorig jaar honderdduizenden slachtoffers maakte. Bovendien leert corona ons dat virussen muteren zodra de omstandigheden dat mogelijk maken. Zelfs wanneer we al onze kaarten op de ontwikkeling van vaccins zetten blijven we achter de feiten aanlopen. Juist in de stallen van de vee-industrie, waar heel veel vaak doorgefokte, genetische identieke dieren in ongezonde omstandigheden dicht op elkaar leven zonder frisse buitenlucht, is de kans op mutaties en ziekte groot.

One health, one welfare

Om tot een werkelijke oplossing te komen moeten we ons realiseren dat welzijn en gezondheid van dier en mens geen afzonderlijke fenomenen zijn, maar juist nauw met elkaar verbonden zijn. Gelukkig wordt dit ook door steeds meer medici, dierenartsen en beleidsmakers ingezien. Zij kiezen voor een integrale ‘One health, one welfare’ benadering. We doen recht aan dit inzicht door te stoppen met de industriële veehouderij en deze te vervangen door veel kleinere bedrijven met minder dieren die gezond zijn, een sterke weerstand hebben en de ruimte hebben voor hun natuurlijke gedrag. Daarmee dienen we niet alleen het welzijn en de gezondheid van dieren maar ook van mensen.