Wachten we op een nieuwe pandemie…?

Meer dan 1,6 miljoen kippen, eenden en kalkoenen zijn inmiddels gedood vanwege vogelgriep. Wetenschappers waarschuwen dat een nieuwe pandemie uit de veehouderij kan komen. Daarom roepen wij het kabinet op in actie te komen en nú te kiezen voor een veel kleinere en diervriendelijkere veehouderij. Twee weken lang is onze boodschap te zien in het centrum van Den Haag.

Deze billboardactie is geheel mogelijk gemaakt door iedereen die de crowdfundingactie steunde. Alle donateurs heel hartelijk dank!

Bekijk hieronder ons videoverslag.

Zeer dodelijke vogelgriep

Vogelgriep duikt vrijwel ieder jaar in Nederland op en steeds zijn heel veel dieren de dupe. De huidige vogelgriep is de grootste uitbraak in Europa ooit. Meer dan 1,6 miljoen dieren zijn inmiddels gedood en miljoenen kippen zitten opgesloten en kunnen niet buiten scharrelen. Deze vogelgriepvariant H5N1 is zeer dodelijk. Ook heel veel wilde vogels sterven. Het virus is ook overgegaan op verschillende soorten zoogdieren: onder andere vossen, bunzingen, een otter, zeehonden, honden en katten zijn slachtoffer geworden.¹

En ook mensen zijn besmet geraakt. In Azië raakten zestig mensen besmet, waarvan de helft stierf.² Ook in Europa komt er inmiddels besmetting bij mensen voor.³ Tussen 2013 en 2021 raakten 863 mensen in de wereld besmet met de huidige variant, waarvan 456 mensen stierven. Nog eens 25 mensen overleden de afgelopen jaren aan een gerelateerde H5 variant (H5N6).⁶

Veel wetenschappers wijzen erop dat de huidige vogelgriep nog grotere problemen voor de gezondheid van mensen kan veroorzaken. De Universiteit van Wageningen houdt er rekening mee dat het virus tot een nieuwe pandemie kan leiden. Een gemuteerde variant van dit vogelgriepvirus zou voor mensen “ongelooflijk veel gevaarlijker zijn dan wat we met corona beleefd hebben. Infectieuzer, dodelijker,” zegt ook Prof. dr. Theunis Piersma van de Universiteit Groningen.

De ziekte zal dan bij mensen waarschijnlijk niet alleen tot longontsteking, maar ook tot hersenontsteking leiden. Alle zoogdieren die gevonden zijn met dit virus zijn ziek geworden en meestal doodgegaan aan een hersenontsteking.⁵

Vaccineren helpt, maar is geen oplossing

Er bestaan vogelgriepvaccins die ervoor kunnen zorgen dat kippen niet meer ziek worden en het virus nauwelijks verspreiden. Wij vinden dat deze zo snel mogelijk verplicht moeten worden om de dieren te beschermen. Ook vooraanstaande virologen pleiten hiervoor bij de overheid.⁶

Vaccinatie is uit economische redenen tot nu toe niet ingezet. Europese handelsafspraken eisen dat pluimveeproducten vrij zijn van vogelgriep en dat is lastiger te detecteren bij gevaccineerde dieren.

Pandemische dreiging uit de vee-industrie

De huidige vee-industrie is erop gericht zo goedkoop en veel mogelijk vlees, zuivel en eieren te produceren. Dieren leven in extreme aantallen dicht op elkaar onder onhygiënische omstandigheden. Ze zijn veelal doorgefokt om snel te groeien, wat leidt tot gezondheidsproblemen. Hun immuunsysteem is zwak, ze hebben stress doordat ze verhinderd zijn hun natuurlijke gedrag te uiten en ze zijn vatbaar voor ziektes. Het antibioticagebruik in de vee-industrie is dan ook nog steeds hoog.

In de overvolle stallen kan een uitbraak van een ziekte in mum van tijd duizenden slachtoffers maken. Bovendien kan een virus heel makkelijk muteren. Prof. Dr. Theunis Piersma van de Universiteit van Groningen spreekt dan ook van ‘virusfabrieken.’³

Als we alleen al kijken naar vogelgriep zijn er tussen 1959 en 2015 negenendertig gevallen geregistreerd waarin een relatief ongevaarlijke variant van het vogelgriepvirus muteerde in een dodelijke. Zevenendertig keer ontstond die in de pluimvee-industrie, en het vaakst in grote kippenstallen in Europa.⁷ Ook de huidige variant van het vogelgriepvirus is ontstaan in de pluimvee-industrie.²

Vogelgriep is niet de enige ziekte afkomstig uit de vee-industrie die een risico vormt voor mensen. Een ander bekend voorbeeld van een zoönose (een ziekte die van dier op mens overgaat) is de Q-koorts, afkomstig uit de geitenhouderij. De epidemie die startte in 2007 kostte 116 mensen in Nederland het leven en duizenden werden ziek. En nu jaren later sterven nog altijd mensen aan chronische Q-koorts.⁸ In 2009 leidde de Mexicaanse griep, afkomstig uit varkenshouderijen, tot een pandemie waarbij honderdduizenden mens ziek werden en stierven.⁹

Wetenschappers in binnen- en buitenland waarschuwen dan ook dat een volgende pandemie uit de vee-industrie kan komen.^10,11 Het is daarom heel belangrijk dat de huidige veehouderij drastisch verandert. In de strijd tegen vogelgriep moeten er veel minder dieren gehouden worden, de pluimveebedrijven moeten verder uit elkaar liggen en op plekken waar weinig watervogels komen om besmetting tegen te gaan.¹² Maar bovenal moeten de omstandigheden waarin niet alleen pluimvee maar alle gehouden dieren leven sterk worden verbeterd.

One Health One Welfare

Het welzijn en de gezondheid van dieren zijn onlosmakelijk verbonden met onze gezondheid. Dat heeft de COVID-19 pandemie ons duidelijker dan ooit laten zien. Wetenschappers adviseren daarom de zogenaamde ‘One health’ aanpak, waarbij aandacht is voor de gezondheid van mens en dier en voor het milieu.⁶

In een gezonde veehouderij is dierenwelzijn goed geborgd. Dieren leven in een omgeving die voldoet aan hun natuurlijke behoeften. Ze leven in veel kleinere groepen en komen buiten. Hierdoor zijn ze sterker, is hun immuunsysteem robuuster en worden ze minder snel ziek. Antibioticagebruik kan sterk verminderd worden. Dit is van groot belang in de strijd tegen antibioticaresistente bacteriën waaraan nu al jaarlijks meer dan een miljoen mensen overlijden.¹³ Dierziektes kunnen minder slachtoffers maken en zo vermindert ook het risico op zoönoses.

Maar een kleinere veehouderij met goed dierenwelzijn heeft meer voordelen. In de toekomstvisie voor een gezond en duurzaam voedselsysteem in Nederland, waarmee Prof. Dr. Imke de Boer van Wageningen Universiteit de prestigieuze Rockefeller Food System Vision Prize won, is de veehouderij veel kleiner en door middel van kringlooplandbouw in balans met de omgeving.¹⁴

De dieren die we houden maken deel uit van een natuurlijke kringloop. Zo worden ze gevoed met reststromen, in plaats van met geïmporteerd veevoer afkomstig van plantages waarvoor regenwouden zijn gekapt. En de mest van de dieren wordt vervolgens gebruikt op het land. Grasland dat ongeschikt is voor de teelt van gewassen, kan begraasd worden. Een dergelijk voedselsysteem zorgt voor een sterke vermindering van onder ander CO2 uitstoot en stikstofvervuiling, werkt samen met de natuur en past binnen de grenzen van wat de aarde aankan. Het is niet alleen gezonder, maar een hervorming van de veehouderij is ook noodzakelijk om de klimaatdoelen van Parijs te halen.¹⁵

Natuurinclusieve landbouw en veehouderij biedt ook boeren toekomstperspectief doordat ze meer invloed hebben op hun eigen productie en de afhankelijkheid van onder andere banken en voerleveranciers vermindert.

De omschakeling in de landbouw moet hand in hand gaan met een sterke vermindering van de consumptie van dierlijke producten. Het is dan ook belangrijk dat de overheid een meer plantaardig voedingspatroon stimuleert.

Referenties

¹ Antwoorden op Kamervragen over de dreigende situatie rond vogelgriep onder in het wild levende zoogdieren en de risico’s voor mensen (2022Z01525), 23 februari 2022 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2022/02/23/antwoorden-op-kamervragen-over-de-dreigende-situatie-rond-vogelgriep-onder-in-het-wild-levende-zoogdieren-en-de-risicos-voor-mensen/antwoorden-op-kamervragen-over-de-dreigende-situatie-rond-vogelgriep-onder-in-het-wild-levende-zoogdieren-en-de-risicos-voor-mensen.pdf

² https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5279243/vogelgriep-europa-kippen-kalkoenen-geslacht-gevaarlijk-voor-mensen

³ https://eenvandaag.avrotros.nl/item/risicos-van-vogelgriep-voor-mensen-nemen-toe/

⁴ 'Verspreiding vogelgriep, aviaire influenza (AI)' Wageningen University & Research, https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/bioveterinary-research/dierziekten/virusziekten/vogelgriep-in-nederland-2/verspreiding.htm

⁵ Keuringsdienst van waarde, 24 februari 2022 - Seizoen 24 Afl. 6 – Vogelgriep https://www.npostart.nl/keuringsdienst-van-waarde/24-02-2022/KN_1728324

⁶ Position Paper ten behoeve van de hoorzitting ‘Zoönosen en de huidige stand van zaken rond het vogelgriepvirus’, maandag 14 februari 2022 https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2022Z02752&did=2022D05744

⁷ Dhingra et al Front. Vet. Sci., 05 June 2018. Geographical and Historical Patterns in the Emergences of Novel Highly Pathogenic Avian Influenza (HPAI) H5 and H7 Viruses in Poultry https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fvets.2018.00084/full

⁸ Nog steeds sterven mensen aan chronische Q-koorts, donderdag 24 feb 2022 https://www.umcutrecht.nl/nl/over-ons/nieuws/pers/nog-steeds-sterven-mensen-aan-chronische-q-koorts

⁹ 2009 swine flu pandemic, Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/2009_swine_flu_pandemic

¹⁰ Bekedam H, Stegeman A, de Boer F, Fouchier R, Kluytmans J, Koenraadt S, Kuiken T, van der Poel P, Reis R, van Schaik G, Visser L. Zoönoses in het vizier: rapport van de expertgroep zoönosen. 2020. https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2021/06/01/rapportexpertgroep-zoonosen/rapport-expertgroep-zoonosen.pdf

¹¹ ‘Is the next pandemic on our plate?’ CIWF rapport 2020 https://www.ciwf.nl/media/7440079/is-the-next-pandemic-on-our-plate-our-food-system-through-the-lens-of-covid-19-ciwf.pdf

¹² ‘De volgende pandemie wordt uitgebroed in kolossale kippenstallen’ De Correspondent (2021) https://decorrespondent.nl/12882/de-volgende-pandemie-wordt-uitgebroed-in-kolossale-kippenstallen/3251372369982-7b818f7a

¹³https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)02724-0/fulltext#seccestitle10

¹⁴https://www.wur.nl/nl/nieuws/het-nederlandse-voedselsysteem-in-2050-gezond-en-circulair.htm

¹⁵ https://www.volkskrant.nl/economie/nederlandse-veestapel-moet-fors-krimpen-om-klimaatdoelen-parijs-te-halen-adviseert-raad-en-snel-ook~a4588669/