Film Speklab: bijzondere kijk in een varkensmegastal

Gepubliceerd op 9-7-2020

Speklab, de documentaire van filmmaker Anne Minou van den Berg geeft een zeldzaam inkijkje in de Nederlandse varkenshouderij. Gefilmd op een megabedrijf waar 40.000 varkens leven, brengt Speklab (18 min) de kijker heel dicht bij de dieren.

Met mooie, rustige beelden heeft Anne Minou het leven van de dieren zo helder en eerlijk mogelijk in beeld willen brengen. ‘Meningloos’ noemt ze de film. ‘Ik laat zonder commentaar zien hoe het is. De kijker mag z’n eigen mening hierover vormen.’

Het resultaat is een prachtige en aangrijpende film. Wij spraken de maker over haar bijzondere project.

Anne Minou van den Berg maakte de documentaire Speklab.

Het hele verhaal eerlijk in beeld

Anne Minou maakte de film in het kader van haar afstudeerproject aan de Utrechtse Hogeschool voor de Kunsten. Geraakt door de vele berichten over stalbranden en andere misstanden in de vee-industrie ging ze op onderzoek uit. Anne Minou: ‘Ik wilde zelf zien hoe het eraan toegaat. De beelden die je op social media ziet zijn vaak undercover gemaakt. Daarin zie je flarden van het leven van de dieren en dat geeft een eenzijdig beeld. Daar tegenover staan de beelden die de varkenshouders zelf naar buiten brengen (tevreden ogende varkens, vaak met stro). Deze beelden van beide partijen staan lijnrecht tegenover elkaar. Ik wilde het hele verhaal in beeld brengen.’

De keuze voor het varken lag voor Anne Minou voor de hand. Ze is dol op deze slimme, vriendelijke dieren. ‘Varkens kom je bovendien overal tegen, van broodbeleg tot in snoepjes of zelfs in sigarettenfilters, overal worden delen van het varken voor gebruikt. Des te gekker is het dat we de dieren zelf maar zo weinig zien.’

Anne Minou in de varkensstal tijdens de opnames.

‘Ik houd dit niet vol’

In de film volgen we het hele leven van de varkens: van inseminatie tot de slacht. Filmen in de stallen was niet altijd makkelijk. ‘Het eerste wat op ons afkwam toen we de stal instapten was de stank. Het is zo’n heftige, indringende lucht. Ik dacht: ik houd dit niet vol.’ De scherpe lucht blijft overal inzitten. ‘Ik mocht twee weken lang de gehuurde camera niet inleveren, omdat ie nog steeds zo ontzettend stonk.’

Het heftigste moment vond Anne Minou toen de varkens in veewagens werden geladen om naar het slachthuis te vertrekken. ‘Ik heb mij toen tien minuten teruggetrokken en mijzelf moeten herpakken. Het gevoel van onrecht en onmacht werd mij te veel. Natuurlijk moet je als regisseur professioneel blijven, maar emoties helemaal uitzetten, dat kon ik niet.’

Ze had ook in het slachthuis willen filmen, maar bij geen enkel slachthuis kreeg ze toestemming. ‘Jammer’ zegt ze, ‘ik vind dat de consument recht heeft om te weten waar zijn of haar voedsel vandaan komt. Dit zou niet verborgen moeten zijn. Dat geen enkel slachthuis zijn deuren wilde openen, zegt voor mij al genoeg.’

Verschil tussen schapen en varkens

Een aangrijpende scène in de film is het moment dat een groepje schapen langs het raam van de varkensstal loopt en naar binnen kijkt. De varkens in hun smerige hok kijken nieuwsgierig terug. Na een poosje vertrekken de schapen weer. ‘Dit is eigenlijk zo absurd.’ zegt Anne Minou. ‘De varkens zien de dieren buiten, maar zelf zullen ze nooit buiten komen. Waarom maken wij zoveel onderscheid in hoe wij met verschillende dieren omgaan?’

Naast de stille, ontroerende momenten komen ook de pijnlijke ingrepen bij de biggetjes in beeld. Staartjes van piepjonge biggen worden afgeknipt. Dit is illegaal in Nederland. ‘Ik vind het überhaupt schokkend dat dit soort praktijken bestaan. Niet te vergeten dat veel van deze praktijken hartstikke verboden zijn. De controles van onder andere de NVWA schieten duidelijk te kort. Waar blijven de échte controles?'

Een moment uit Speklab.

Respect en begrip

Het is bijzonder dat een filmmaker de kans krijgt om uitgebreid het leven in een megastal in beeld te brengen. Vaak zijn bedrijven terughoudend.

‘De varkenshouder en de werknemers waren heel vriendelijk. Natuurlijk, we verschillen in mening over het welzijn van de varkens. Wat ik dierenleed vind, zien zij niet zo. Om dichter tot elkaar te komen is het belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven en begrip te hebben voor elkaars situatie en visie.’

‘De veehouderij heeft zich in de geschiedenis ontwikkelt tot de massale industrie die het nu is. Dat is niet de schuld van een individuele boer die is opgegroeid binnen het familiebedrijf. De industrie is doorgeschoten en het is tijd voor verandering.’

Anne Minou gelooft in een kleinere, diervriendelijkere veehouderij in Nederland. Waar varkens buiten op het land kunnen leven in een natuurlijke kringloop. Beter voor de dieren, voor het milieu en de mensen. ‘Veruit de meeste dieren in Nederland worden gehouden voor de export. Daar moeten we mee ophouden.’

Je hebt een keuze

‘Vlees is van een luxeproduct verworden tot een armoeproduct,’ zegt Anne Minou. ‘Voor het goedkope vlees in de supermarkt en voor de export hebben de dieren een troosteloos leven. Ze leven in smerige hokken en eten uit etensbakken die bevuild zijn met hun eigen uitwerpselen. En dat terwijl varkens van nature hele schone dieren zijn.’

‘Als je vlees wilt eten, is dat je eigen keuze vind ik. Maar kies dan voor één keer per week een goed stukje vlees van een dier dat een goed leven heeft gehad, in plaats van meerdere dagen goedkoop vlees.’

Je kunt de wereld niet in één dag veranderen. Verandering gaat stap voor stap, weet ook Anne Minou. ‘Hopelijk draagt Speklab eraan bij dat nog meer mensen weten waar hun eten werkelijk vandaan komt, zodat ze bewustere keuzes kunnen maken.’