De ophef ontstond toen een discussiestuk van het wetenschappelijk bureau van het CDA stelde dat o.a. duurzaamheid en dierenwelzijn belangrijker zijn dan de ambitie dat Nederland tweede voedselexporteur ter wereld blijft. De verontwaardiging was niet van de lucht en op het partijcongres werd de omstreden tekst rap aangepast: Dierenwelzijn en duurzaamheid moeten nu "in balans blijven" met het handhaven van de exportpositie.

Teleurstellend

Nu de kruitdampen zijn opgetrokken leek het me de moeite waard om het discussiestuk "Zij aan zij" eens nader te bekijken en te onderzoeken welke visie de CDA wetenschappers tot hun opmerkelijke en toe te juichen zin had aangezet. Het resultaat stelt flink teleur.

Lippendienst

Wat in de eerste plaats opvalt in de nog geen 400 woorden tellende landbouwparagraaf is de lippendienst aan een belangrijk deel van de CDA achterban, de boeren. Zij zijn "ondernemer, rentmeester en toptechnoloog" tegelijk, ze leveren een "grote bijdrage aan de mondiale voedselproductie", maar ze gaan ook gebukt onder een "complex regelgeving-systeem" dat nauwelijks uitvoerbaar en te handhaven is. Toch zou ik me, als ik boer zou zijn, nauwelijks bemoedigd voelen door deze fraaie woorden. Het is immers een mooie gedachte rentmeester te zijn, maar wat koop je ervoor als de inkomsten achterblijven, de bank op de loer ligt en de samenleving zich steeds meer realiseert dat het intensieve voedselsysteem waar jij deel van uitmaakt een heel zware hypotheek legt op de toekomst van het klimaat, het milieu en de gezondheid van mens en dier?

In zo'n geval mag je van het wetenschappelijk bureau van de partij die het voor je opneemt toch wel een heldere analyse en visie verwachten, maar die ontbreken allebei.

Wat wil het CDA?

Wat wil het CDA dan wel? Let op: "Onze landbouwsector produceert in de toekomst kwaliteitsproducten voor de vrije wereldmarkt en voor de lokale markt dichtbij. Een mix dus van internationalisering en regionalisering".

Vager kan het niet. Hoe wijkt de toekomstige productie voor de vrije wereldmarkt af van de huidige intensieve manier van werken, hoeveel van onze boeren zullen werken voor de wereldmarkt en wat zijn de verdienmodellen? Gaan we door met de goedkope bulkproductie in de vee-industrie of schakelen we over op kringlooplandbouw (een term die in de notitie overigens niet voorkomt)? Deze essentiële vragen blijven allemaal onbeantwoord. Ik vrees dan ook dat het niets anders is dan oude wijn in nieuwe zakken.

Over de lokale markt is het stuk duidelijker: het CDA lanceert een 'nieuwe' coöperatievorm gericht op de boer-burger samenwerking, waarin boeren rechtstreeks leveren aan burgers. Dit moet leiden tot een kortere voedselketen, minder verspilling en behoud van biodiversiteit. Het klinkt prachtig en het is mooi dat een groeiend aantal boeren in de praktijk zo werkt. Maar is dit een model voor heel Nederland? Hoeveel boeren gaan dit doen als het aan het CDA ligt? En wat zouden Albert Heijn en Unilever ervan vinden? Ik ben benieuwd naar de antwoorden op deze vragen.

Boeren in de steek gelaten

Terwijl deze, toch voor de hand liggende, vragen onbeantwoord blijven verwacht het CDA wel erg veel van deze 'verbinding tussen burgers en boeren'. Zij zou zorgen voor een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de urgente vraagstukken van de komende jaren: klimaat, voedsel en landbouw. Dat is echter wel erg naïef: hoe kunnen we van burger en boer verwachten dat zij het initiatief nemen tot voor hen op het eerste gezicht onaangename maar noodzakelijke stappen als een vermindering van de vleesconsumptie of een verkleining van de veestapel? De huidige crisis wordt juist mede veroorzaakt door een terugtredende overheid en om tot een oplossing te komen is een actieve en daadkrachtige overheid onontbeerlijk, die verantwoordelijkheid neemt en stuurt op basis van analyse en visie.

Verandering onvermijdelijk

Ondertussen valt het, ondanks alle vaagheid, natuurlijk wel te prijzen dat de samenstellers van het CDA stuk het aangedurfd hebben de ongebreidelde productiedrift van de Nederlandse landbouw en veehouderij ter discussie te stellen ten faveure van dierenwelzijn en duurzaamheid. Ik hoop dan ook dat de verbale gymnastiek waarmee de binnenbrand op het congres gesmoord werd de discussie niet definitief dooft. Die is namelijk hard nodig, vooral over de veehouderij. Scherpe concurrentie op de wereldmarkt, de razendsnelle opkomst van goedkoop en goed plantaardig ‘vlees’ en de schade aan milieu en klimaat maken dat ‘business as usual’ geen optie is. We moeten kiezen voor een heel andere veehouderij. Zodat we in Nederland niet alleen trots kunnen zijn op hardwerkende boeren, maar óók op een écht duurzame veehouderij die de wereld niet leeg eet, maar juist de weg wijst naar een nieuw voedselsysteem dat dieren behandelt met respect, en dat de aarde, het klimaat en de natuur beschermt.

Ik hoop van harte dat het CDA die uitdaging aangaat, en ook verantwoordelijkheid durft te nemen voor oplossingen die op korte termijn misschien pijn doen, maar uiteindelijk onvermijdelijk zullen blijken.

CDA landbouwbeleid laat boeren in de steek